Εξευγενισμός Ελαίων και Λιπών

Σε μία μονάδα εξευγενισμού ελαίων και λιπών δύναται να αξιοποιηθούν απόβλητες ελαιούχες ύλες που επιβαρύνουν το περιβάλλον, καθώς και μπρούτα  φυτικά έλαια, που προέρχονται από ενεργειακές καλλιέργειες, προκειμένου να παραχθούν υψηλής καθαρότητας εμπορεύσιμα φυτικά έλαια και ζωικά λίπη, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πρώτες ύλες για την παραγωγή βιοκαυσίμων, ζωοτροφών κ.λπ. και όχι για ανθρώπινη κατανάλωση. Μια τέτοια μονάδα αποτελείται από τρεις επιμέρους, τη μονάδα αποσφάτωσης μπρούτων φυτικών ελαίων, τη μονάδα εξουδετέρωσης και τη μονάδα ξήρανσης.
Ως γνωστόν, η τεχνολογία των μονάδων παραγωγής βιοντίζελ στηρίζεται στην κλασσική μέθοδο της ομογενούς καταλυτικής μετατροπής των τριγλυκεριδίων (βασικό συστατικό λιπών και ελαίων) σε μεθυλεστέρες (βιοντίζελ). Ως καταλύτης χρησιμοποιείται κυρίως το μεθοξείδιο του νατρίου (CH3ONa), το οποίο διαλύεται στην μεθανόλη (CH3OH). Άλλοι βασικοί καταλύτες που επίσης διαλύονται στη μεθανόλη και χρησιμοποιούνται είναι τα υδροξείδια NaOH και KOH. Έτσι, η πρώτη ύλη (έλαιο ή λίπος) πρέπει να είναι απαλλαγμένη από οξέα, διότι αυτά αντιδρούν με το βασικό καταλύτη, οπότε χάνεται καταλύτης και επιπλέον προκύπτουν σαπούνια που δυσχεραίνουν την παραγωγική διαδικασία. Επίσης, η πρώτη ύλη πρέπει να είναι απαλλαγμένη από υγρασία, γιατί το νερό υδρολύει τους παραγόμενους μεθυλεστέρες (βιοντίζελ) και τα λιπαρά οξέα που προκύπτουν αντιδρούν με τον καταλύτη. Τέλος, το φυτικό έλαιο πρέπει να είναι απαλλαγμένο από τις ουσίες που περιέχουν φώσφορο. Δηλαδή, για την παραγωγή βιοντίζελ με την κλασική μέθοδο χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες ραφιναρισμένα φυτικά έλαια. Συνεπώς, για να είναι σε θέση τα τηγανέλαια και άλλα απόβλητα λάδια, τα λίπη και τα απόβλητα λίπη, καθώς και τα μπρούτα φυτικά έλαια να αποτελούν πρώτες ύλες για μία κλασική μονάδα παραγωγής βιοντίζελ, πρέπει πρώτα όλες αυτές οι όξινες ελαιούχες ύλες να εξευγενίζονται (ραφινάρονται).

Αναλυτικότερα, οι κλασικές μονάδες παραγωγής βιοντίζελ επαρκούν για τα ραφιναρισμένα ή τα εξουδετερωμένα φυτικά έλαια (με οξύτητα μικρότερη του 0,05%) χαμηλής - επιτρεπτής για τις κλασικές διεργασίες - υγρασίας (μικρότερης των 500 ppm). Αν η πρώτη ύλη είναι ραφιναρισμένο ή εξουδετερωμένο έλαιο αλλά με αρκετή υγρασία (μεγαλύτερη των 700 ppm), τότε απαιτείται μονάδα ξήρανσης όπου θα απομακρύνεται η υγρασία. Τα τηγανέλαια και άλλα χαμηλής οξύτητας λάδια, καθώς και τα ζωικά λίπη μπορούν να μετατραπούν σε βιοντίζελ με την κλασική διεργασία εφόσον πρώτα υποστούν τη χημική προεπεξεργασία απομάκρυνσης της οξύτητας ως σαπούνι σε μονάδα εξουδετέρωσης και στη συνέχεια περάσουν από τη μονάδα ξήρανσης για να απομακρυνθεί και η υγρασία. Μία επιπλέον μονάδα είναι η μονάδα αποφωσφάτωσης η οποία θα έχει τη δυνατότητα να υποδέχεται μπρούτα φυτικά έλαια. Στη μονάδα αυτή θα γίνεται η απομάκρυνση του φωσφόρου (Ρ), ο οποίος δεν πρέπει να υπάρχει στο βιοντίζελ σε συγκεντρώσεις μεγαλύτερες των 5 ppm.

Οι τιμές των φυτικών ελαίων σήμερα έχουν φθάσει σε τέτοια ύψη, που καθιστούν αδύνατη την εξασφάλιση της βιωσιμότητας, της παραγωγής, του βιοντίζελ. Ο πρωτογενής τομέας στηρίζεται στις επιδοτήσεις, δεν αξιοποιεί τις αγροτικές εκτάσεις με στόχο τη μέγιστη πρόσοδο και την προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια μιας ισορροπημένης εκμετάλλευσης των αγροτικών δυνατοτήτων για διατροφή και ενεργειακή προοπτική και δεν συνεργάζεται παραγωγικά με το μεταποιητικό τομέα στα πλαίσια σύγχρονων, υγιών και κάθετων επιχειρηματικών δράσεων. Έτσι, για να γίνει βιώσιμη η παραγωγή του βιοντίζελ πρέπει αφενός να χρησιμοποιηθούν πρώτες ύλες χαμηλού ή και αρνητικού κόστους, όπως είναι τα τηγανέλαια και άλλα απόβλητα λάδια, τα ζωικά λίπη και τα απόβλητα ζωικά λίπη, και αφετέρου να αξιοποιηθούν σωστά οι αγροτικές εκτάσεις στα πλαίσια σύγχρονων και κάθετων επιχειρηματικών δράσεων. Η επεξεργασία και ο εξευγενισμός απόβλητων ελαιούχων υλών με σκοπό την ενεργειακή αξιοποίησή τους αποτελεί μία επιχειρηματική κίνηση που θα συμβάλλει σημαντικά στη βιωσιμότητα της παραγωγής του βιοντίζελ, αλλά και στην προστασία του περιβάλλοντος. Επίσης, η δυνατότητα επεξεργασίας μπρούτων φυτικών ελαίων συνδέει άμεσα το εργοστάσιο με τον πρωτογενή τομέα και ενισχύει το ρόλο του στην ανάπτυξη της οικονομίας, τουλάχιστον σε τοπικό επίπεδο.